Αλήθεια πως ορίζει κάποιος την παραδοσιακή ψυχολογία;
Σαν την επιστήμη θεραπείας της ψυχικής νόσου. Ας γυρίσουμε λίγο τον χρόνο πίσω. Γνωρίζατε πως πριν τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο η ψυχολογία σαν επιστήμη είχε 3 στόχους;
- Θεραπεία της ψυχικής νόσου
- Παροχή βοήθειας στο άτομο προκειμένου να είναι παραγωγικό, αποτελεσματικό, ευτυχισμένο στην καθημερινότητα του σε κάθε επίπεδο αυτής
- Αναγνώριση και ανάπτυξη ταλέντων
Η ύπαρξη αυτών των στόχων αποτυπώνεται σε έρευνες όπως του Carl Jung το 1933 σχετικά με την εύρεση νοήματος στη ζωή.
Ύστερα από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου πολέμου η ψυχολογία φαίνεται να επαναπροσδιόρισε την κατεύθυνση και τους στόχους αυτής. Ένας πόλεμος πόσο μάλλον όταν πραγματοποιείται σε παγκόσμιο επίπεδο δημιουργεί αναταραχές και επαναπροσαρμογές σε όλα τα επίπεδα. Από την ύπαρξη αυτού δεν έμεινε αλώβητος ο κλάδος της ψυχολογίας. Η παρουσία αυτού έφερε ως αποτέλεσμα την απομάκρυνση των ψυχολόγων από τους υπόλοιπους βασικούς στόχους της επιστήμης και την επικέντρωση στον στόχο νούμερα ένα: Θεραπεία της ψυχικής νόσου. Ο λόγος αυτής της επικέντρωσης φαίνεται να υπήρξε εξαιτίας δύο κύριων οικονομικών γεγονότων.
- Την ίδρυση της Ένωσης Βετεράνων Πολέμου (1946) στην οποία η πλειονότητα των αντιπροσώπων του επιστημονικού κλάδου της ψυχολογίας απορροφήθηκε επαγγελματικά και απασχολήθηκε στον τρόπο αντιμετώπισης ψυχικών ασθενειών που αναπόφευκτα δημιουργήθηκαν τα χρόνια διαρκείας του πολέμου στους απόστρατους.
- Την ίδρυση του Εθνικού Ινστιτούτου Ψυχικής Υγείας στην Αμερική, το οποίο από την δημιουργία του προσανατολίστηκε στη μελέτη των χαρακτηριστικών της ψυχικής νόσου και στην ανάπτυξη θεραπευτικών προσεγγίσεων.
Κατανοείται πως αυτός ο λόγος τοποθέτησης στο περιθώριο των άλλων δύο στόχων της ψυχολογίας που πριν τον πόλεμο (και τα δεινά που αναμενόμενα ακολούθησαν εξαιτίας του), δημιουργούσαν το «Όλον», είχε ουσιαστική υπόσταση. Επίσης εκτός των δεινών υπήρξαν όπως αποδείχθηκε σε βάθος χρόνου και οφέλη. Μέσω της έρευνας και της συστηματικής πρακτικής η καμπύλη προόδου στη θεραπεία της ψυχικής νόσου ήταν εκπληκτική. Σύμφωνα με τον Martin Seligman τουλάχιστον 14 κύριες ψυχολογικές παθήσεις έχουν χαρτογραφηθεί και πλέον αν δεν είναι ιάσιμες μπορεί να ειπωθεί πως φαίνεται να έχουν διατυπωθεί στρατηγικές για τον εν μέρει τρόπο ανακούφισης του θεραπευόμενου.
Το ζητούμενο όμως στο σήμερα είναι τι γίνεται με τους ανθρώπους που δεν φέρουν συμπτώματα ψυχοπαθολογίας; Οι ψυχικά υγιείς επωφελούνται από την επιστήμη της ψυχολογίας ή η ψυχολογία ως επιστήμη προσφέρει τη γνώση και τις εφαρμογές της μόνο σε όσους ταλανίζονται εξαιτίας μίας ψυχικής νόσου; Η ψυχολογία έχει χρησιμότητα στην πλειοψηφία των ψυχικά υγιή ατόμων;
Ο τρόπος προσέγγισης της ψυχολογίας για δεκαετίες με επικέντρωση στην μελέτη, διάγνωση και θεραπεία της ψυχικής νόσου είχε ως αποτέλεσμα την ταύτιση της επιστήμης αυτής στον ανθρώπινο νου με την επιστήμη της ασθένειας. Στην εκφορά της λέξης «ψυχολόγος» ένα μεγάλο μέρος ανθρώπων φέρει στο νου έναν επιστήμονα που μπορεί να «διαβάσει την σκέψη», να διαπιστώσει τα αρνητικά κομμάτια του εαυτού, τα «θέματα του» και να προτείνει λύσεις. Προς το τέλος του 20ου αιώνα διατυπώθηκε έντονη σκέψη σχετικά με το αν η απουσία της ψυχικής νόσου ταυτίζεται με την ψυχική υγεία από ομάδες ερευνητών σε Ευρώπη και Αμερική.
Αυτό που χρειάζεται να γίνει σαφές και να κατανοηθεί είναι πως ένα άτομο που δεν είναι δυστυχισμένο δε σημαίνει ταυτόχρονα πως είναι ευτυχισμένο. Η θεραπεία της ψυχοπαθολογίας θα φέρει το άτομο σε ένα σημείο απουσίας του συμπτώματος.
Σε ένα προσωπικό σημείο μηδέν ή σε ένα σημείο επανεστίασης και ελέγχου;
Στο σημείο restart με λόγο απλό και εύκολο αν το Όλον του κάθε ανθρώπου (νους, σώμα, πνεύμα) ακολουθήσει. Η επανεκκίνηση χρειάζεται εργασία με τον Εαυτό, με τα βαθύτερα κομμάτια της ψυχής και φυσικά παρεμβάσεις προκειμένου να οδηγηθεί στην ολοκλήρωση, στην ανάπτυξη των χαρισμάτων, κλίσεων και εκ φύσεως ταλέντων του, στην αίσθηση της προσωπικής ευτυχίας και της έννοιας του ανώτερου σκοπού εκπλήρωσης.
Η συνειδητοποίηση της έλλειψης ταύτισης της απουσίας δυστυχίας με την ευτυχία και η ανάγκη αναγνώρισης της επίδρασης συγκεκριμένων θετικών ψυχολογικών διαστάσεων στις ζωές των ανθρώπων αποτέλεσαν το θεμέλιο για την γέννηση του νέου κλάδου της Θετικής Ψυχολογίας.
25 χρόνια πριν, το 1998 ο Martin Seligman, πρόεδρος της Αμερικανικής Ψυχολογικής Ένωσης (ΑΡΑ), απεύθυνε έκκληση στους Ψυχολόγους να ξαναθυμηθούν τον «χαμένο» στόχο της Ψυχολογίας, δηλαδή την ανάπτυξη των δυνατοτήτων και την αξιοποίηση της ευφυΐας και των ταλέντων του ανθρώπου. Ήταν η χρονιά της επανεκκίνησης της ψυχολογίας, της ενθύμησης του σκοπού και της έναρξης ενός νέου κεφαλαίου στην ιστορία της επιστήμης. Αυτού που ονομάστηκε από τον Martin Seligman «Θετική Ψυχολογία».
Η προτροπή του «Πατέρα της Θετικής Ψυχολογίας» παρακίνησε αρκετούς ψυχολόγους να ερευνήσουν τις μεταβλητές που συνεισφέρουν στην ευτυχία και στην ψυχολογική ευημερία.
Η Θετική Ψυχολογία είναι ο κλάδος της ψυχολογίας που ασχολείται με τις θετικές διαστάσεις της ανθρώπινης ύπαρξης όπως είναι:
Οι Δυνατότητες, το Νόημα ζωής, η Ποιότητα ζωής, η Ψυχολογική ανθεκτικότητα, η Ευημερία, η Αισιοδοξία, τα Θετικά συναισθήματα, η Ανάπτυξη ταλέντων και κλίσεων, η ισορροπία προσωπικής – επαγγελματικής ζωής. Πως αυτές αναπτύσσονται, ποιες είναι οι επιδράσεις τους και η συσχέτιση τους με άλλες μεταβλητές.
Το παρόν άρθρο αφιερώνεται στη μνήμη του Αναστάσιου Σταλίκα. Στον «Πατέρα» της Θετικής Ψυχολογίας στην Ελλάδα, διακεκριμένο καθηγητή του Παντείου Πανεπιστημίου, και Πρόεδρο της ΕΕΘΕΨΥ (Ελληνική Εταιρία Θετικής Ψυχολογίας). Ευλογημένο πέρασμα στο Φως.
Γράφει η Πέννυ Κοτινά
Θετική Ψυχολόγος/ Spiritual & Wellbeing Coach
